“Nghỉ = nghỉ ngơi” đúng nghĩa, theo 5 tầng khái niệm
“Nghỉ ngơi” theo khái niệm từ Tài liệu hướng dẫn Điều dưỡng dành cho sinh viên Đại học Y dược, là “một trạng thái giúp cơ thể cân bằng, lấy lại năng lượng để hoạt động”. Còn theo từ điển tiếng Việt, nghỉ ngơi là “tạm ngừng công việc hoặc một hoạt động nào đó”.
Xét trong bối cảnh hiện đại, nghỉ ngơi đang bao hàm ý nghĩa rất rộng, không chỉ đơn thuần là ăn uống, ngủ nghỉ. Có thể bạn chưa bao giờ tưởng ra “nghỉ ngơi”, nếu muốn đủ đầy, vẹn toàn, hóa ra cũng không hề đơn giản. Nó bao gồm cả khía cạnh tinh thần lẫn xã hội, với 7 hình thức cụ thể sau:
(1) Nghỉ ngơi về thể chất
Chia làm hai dạng:
- Nghỉ ngơi thể chất thụ động: là ngừng tạm thời các hoạt động thể chất, giảm tiêu tốn năng lượng, là khi mệt thì đi ngủ, đi nghỉ theo cơ chế tự nhiên của cơ thể.
- Nghỉ ngơi thể chất chủ động: là các hoạt động tích cực giúp con người phục hồi thể chất, gồm mát-xa, xoa bóp, các liệu pháp giãn cơ, tập thể dục giữa giờ, tập yoga.
(2) Nghỉ ngơi về tâm trí
Hệ thần kinh con người với cấu tạo hàng trăm tỷ tế bào thần kinh. Các neuron này liên tục hoạt động, không dừng, với tốc độ cực nhanh, giúp ta thực hiện một loạt các hoạt động đơn giản đến phức tạp mỗi ngày: tư duy, chú ý, suy nghĩ, tưởng tượng, phân tích, dự đoán, phản ứng… Chưa kể còn phải kiêm nhiệm luôn các hoạt động kiềm chế xúc cảm, quản lý cảm xúc, vượt qua chướng ngại cảm xúc và duy trì sự phục hổi (resilience) về mặt tâm lý.
Tâm trí, hay nói đúng hơn là hệ thần kinh trung ương với các tế bào thần kinh, vì vậy cần được nghỉ ngơi đúng lúc, đúng cách, thông qua dành thời gian thả lỏng, ít suy nghĩ, rời xa áp lực căng thẳng, bồi bổ dinh dưỡng hỗ trợ sản sinh tế bào thần kinh và các hormone có ích.
Bởi tâm trí mệt mỏi, bạn sẽ dễ quên, khó tập trung, cáu kỉnh, suy nghĩ tiêu cực, dễ lo lắng, xúc động, mất bình tĩnh, kém sáng tạo và một loạt hệ quả sang chấn khác. Chúng đều là tiền đề dẫn đến các rối nhiễu tâm lý nghiêm trọng hơn.
(3) Nghỉ ngơi về xúc cảm
Xúc cảm đề cập đến vận hành của các giác quan người.
Nên nhớ chúng ta đang sống trong thế giới phẳng nơi công nghệ chiếm hầu hết mọi mặt đời sống. Ánh sáng xanh, tiếng ồn động cơ, nhiễu nhương từ các lời nói, đối thoại, ồn ào từ các thiết bị công nghệ… Đôi khi, ngay cả lúc không thật sự có tiếng ồn nào xung quanh, ta vẫn cảm thấy không thoải mái. Đó là lúc các giác quan của bạn quá tải.
Thử nhắm mắt lại một chút, đi đến chỗ yên tĩnh, có thiên nhiên, không dùng tới các thiết bị điện tử công nghệ. Bạn cố ý loại bỏ những thứ đang ồ ạt trào đến kích thích liên tục các giác quan, bạn sẽ thấy thư thái, và được nghỉ ngơi.
(4) Nghỉ ngơi về cảm xúc
Khác với xúc cảm thường nói đến các giác quan.
Cảm xúc là trạng thái tâm lý phản ánh nội tâm của con người, bao gồm cảm nhận, tư duy và phản ứng cơ thể. Cảm xúc đa dạng và đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống hàng ngày khi nó trực tiếp chi phối suy nghĩ, hành vi, lựa chọn, quyết định và chất lượng mối quan hệ của con người.
Không có cảm xúc xấu, chỉ có mức độ và cường độ khác nhau, khi đặt vào các bối cảnh riêng, sẽ trở nên tích cực hoặc tiêu cực.
Ai đó đang có các dấu hiệu suy giảm cảm xúc như: giảm thấu cảm, thiếu kiên nhẫn khi nghe hiểu người khác, hay hoài nghi, trách móc bản thân, cảm thấy kiệt sức về mặt cảm xúc, vô cảm… có thể họ đang cần nghỉ ngơi cảm xúc.
Nghỉ ngơi cảm xúc là dành thời gian và không gian cho mọi cảm xúc dồn nén trong lòng có cơ hội bộc phát, thể hiện mà không gặp bất kỳ rào cản hay phán xét nào. Cảm xúc cân bằng sẽ quay về trạng thái vừa đủ, mang lại hiệu ứng tích cực, hồi sinh năng lượng bản thân, hồi sinh những mối quan hệ, kể cả với người đang khiến chúng ta mệt mỏi.
(5) Nghỉ ngơi tầng cao nhất
- Nghỉ ngơi về sáng tạo
Dù đang làm trong lĩnh vực nào, hay đang không theo đuổi một con đường nào cụ thể, ta vẫn luôn cần sáng tạo. Sáng tạo để tìm ra ý tưởng mới, để giải quyết vấn đề, để tự thoát khỏi các tình huống không mong muốn, theo cách riêng của mình. Loại nghỉ ngơi sáng tạo này cần thiết khi bạn muốn giải phóng tâm trí khỏi xiềng xích lối mòn, tìm lại hứng thú, đánh thức sự tìm tòi khám phá nơi mình. Kết quả của quá trình nghỉ ngơi sáng tạo sẽ mang đến cảm giác hứng khởi, luôn bất ngờ, cảm thấy mới mẻ với nhiều thứ xung quanh. Ý tưởng mới từ đó xuất hiện một cách tự nhiên, không khiên cưỡng.
- Nghỉ ngơi về tinh thần
Ai đó sở hữu trạng thái tinh thần không ổn, chúng ta dễ mất kết với thế giới, với người thân và cả với chính mình. Cùng với đó là đánh mất hứng thú, đánh mất niềm vui và khó có thể suy nghĩ tích cực trong mọi chuyện. Đây là lúc bạn cần có biện pháp nghỉ ngơi tinh thần phù hợp. Có người tìm đến đức tin, dành thời gian thực hành niềm tin tâm linh dựa trên tín ngưỡng riêng. Người khác lại chọn các biện pháp chánh niệm, thiền định, tham gia thiện nguyện hoặc các hoạt động cộng đồng.
Mục tiêu cuối cùng của tất cả các việc này chính là để mang lại cảm giác “đang sống” chứ không phải đang tồn tại. Đồng thời cảm thấy mình “có ích, có giá trị, có nội dung” giữa cuộc đời. Từ đó tái sinh kết nối và cân bằng tinh thần theo mọi khía cạnh.
Bạn đã thực sự nghỉ ngơi đúng cách?
Chưa rõ về 5 tầng nghỉ ngơi kể trên, dẫn đến chúng ta thường nghỉ ngơi không trọn vẹn hoặc chưa đúng cách. Với ai đang cố gắng thực hiện đầy đủ các bước trên, vẫn sẽ tốn khá nhiều công sức thiết lập một liệu trình nghỉ ngơi hợp lý, nhất là khi quá nhiều sự kiện tiếp nối diễn ra trong ngày, khiến ta hầu như chỉ có “chạy, không có thời gian để thở”.
Tôi thường chọn cho mình cách nghỉ ngơi gián đoạn. Nghĩa là đâu đó sau vài tháng làm việc năng suất không mệt mỏi, tôi DỪNG LẠI, đi đâu đó vài ngày, chọn một nơi yên bình thư thả để nghỉ ngơi.
Nơi đó, tôi có thể đủ đầy thực hiện tốt, trọn vẹn cho mình cả 5 tiến trình nghỉ ngơi cho cơ thể.
Tôi thường chọn Cao Lan Hamlet vì các lý do nghe hơi cá nhân, kỳ thực đều là đang cố gắng tạo ra môi trường nghỉ ngơi tốt nhất có thể cho bản thân.
- ở tầng nghỉ ngơi thể chất: Cao Lan Hamlet là nơi tôi có giấc ngủ dài, sâu và rất ngon, mà không còn nhớ về số liệu, báo cáo hay doanh số nào. Tại đây tôi còn có thể đi dạo đường rừng thông, ngắm mây trời lãng đãng vào bình minh hoặc hoàng hôn bất kỳ khi nào mình muốn. Khi cần có thể có vài buổi tập yoga, ngồi thiền cùng người đang làm trong khu nghỉ dưỡng.
- ở tầng nghỉ ngơi tâm trí: tôi nghe nhạc, đọc sách, chìm mình trong hương lá rừng thơm mát của bể tắm, ăn những món ăn lành mạnh cảm hứng dân tộc Cao Lan, thi thoảng học nấu ăn, đi hái cà phê, trồng rau trong vườn… Tâm trí tôi được nhẹ nhàng tắm nắng, bổ trợ nguồn dinh dưỡng tốt đẹp từ thức ăn, từ đất trời xung quanh.
- ở tầng nghỉ ngơi xúc cảm: ở đây không có tiếng ồn, không có các yếu tố gây nhiễu, tôi nhẹ nhàng tắt điện thoại, cụp laptop, chỉ mở ra khi có việc không thể thoái thác, không bật tivi, chỉ còn nghe tiếng nhạc, tiếng nước chảy trong hồ, chim hót trên cành và núi rừng lao xao mời gọi. Mọi giác quan được đánh thức nhẹ nhàng, không còn ức chế không còn kích thích, chỉ đang ở mức hoạt động thường nhật, vô ưu thư thả.
- ở tầng nghỉ ngơi cảm xúc: ở chỗ không ai quen, không có ai biết, hoàn toàn tĩnh lặng này, tôi có quyền khóc, cười, nói chuyện một mình hoặc trò chuyện với bất kỳ ai đó, để giải tỏa nỗi lòng. Bao cảm xúc trong tôi bừng dậy, và được dịp xả ra theo nhiều cách tích cực. Ngày tôi đến mang cõi lòng nặng trĩu. Ngày về tôi trút gánh tâm tư.
- ở tầng nghỉ ngơi sáng tạo và nghỉ ngơi tinh thần: khi có điều kiện, có lý do để trò chuyện cùng bản thân, tôi nhìn thấu một số điều, hiểu ra mình đang thật sự cần gì, thích gì, muốn gì, trông đợi thứ gì trong đời. Nhiêu đó đủ để tôi quay về, vững chãi trong hành trang đối diện cuộc đời.
Vì cuộc đời là vô thường, nhưng vất vả. Dù bận rộn đến đâu, ta cũng cần nghỉ ngơi đúng cách. Bạn có thể đi đâu đó khác, không nhất thiết phải cứ là Cao Lan Hamlet, miễn là đủ đầy các điều kiện, môi trường để chúng ta THẬT SỰ NGHỈ NGƠI. Vậy là đủ.
